ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ
Η ΔΙΕΘΝΩΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΜΈΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Δαφνή Κωστούλα
Η οργάνωση και η διοίκηση της εκπαίδευσης συνδέεται στενά με την γενικότερη οργάνωση και διοίκηση μιας χώρας, καθώς και με τη μορφή της (π.χ. ομόσπονδο κράτος, κράτος με περιφέρειες με αυξημένη αυτονομία κ.τ.λ.).Υπάρχουν χώρες στις οποίες η οργάνωση και η διοίκηση παρουσιάζει συγκεντρωτικά χαρακτηριστικά και άλλες στις οποίες παρουσιάζει αποκεντρωτικά χαρακτηριστικά. Ο βαθμός συγκέντρωσης ή αποκέντρωσης της διοίκησης ποικίλει από χώρα σε χώρα. Άμεση συνέπεια αυτού είναι και η ύπαρξη διαφορών στην οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης ανάμεσα στις διάφορες χώρες αλλά και πολλών ομοιοτήτων. Ειδικότερα τα τελευταία χρόνια διεθνώς επικρατούν αποκεντρωτικές τάσεις για την εκπαίδευση. Άμεση συνέπεια του φαινόμενου αυτού είναι αφενός η μεταβίβαση ορισμένων αρμοδιοτήτων, από την κεντρική εξουσία, σε χαμηλότερα επίπεδα εξουσίας (περιφέρεια, δήμοι, κοινότητες, σχολικές μονάδες) και αφετέρου η όλο και αυξανόμενη λαϊκή συμμετοχή στα εκπαιδευτικά δρώμενα. Πάντως όλα τα κράτη έχουν την υποχρέωση για την παροχή μιας ελάχιστης υποχρεωτικής εκπαίδευσης και για τη δημιουργία σχολικού δικτύου για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες και όλα τα είδη εκπαίδευσης. Στη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης συνεισφέρουν (το ποσοστό ποικίλει) οι περιφέρειες, οι δήμοι, οι γονείς και ιδιώτες.
Σε γενικές γραμμές η οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης, όπως διαμορφώνεται διεθνώς, διαιρεμένη σε 4 επίπεδα, αναφέρεται παρακάτω:
α) Σε εθνικό επίπεδο
Σε όλες της χώρες, ιεραρχικά στην κορυφή της διοίκησης της εκπαίδευσης, υπάρχει ένα κεντρικό Υπουργείο Παιδείας (ή με παρεμφερή ονομασία). Σε
ορισμένες χώρες με αποκεντρωτικό σύστημα διοίκησης, το υπουργείο αυτό παίζει κυρίως ρόλο συντονιστικό και θέτει τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την εκπαιδευτική πολιτική της χώρας (ΗΠΑ, Αυστραλία, Βέλγιο). Σε κάποιες χώρες η αυτονομία περιορίζεται σε συγκεκριμένα θέματα (Ιταλία) και σε άλλες ή οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης καθορίζεται κεντρικά (Γαλλία, Ολλανδία, Φιλανδία). Στις περισσότερες χώρες το υπουργείο παιδείας συνεργάζεται και με άλλα υπουργεία για τους σκοπούς της εκπαίδευσης, κυρίως με το υπουργείο οικονομικών για τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης (στο βαθμό που αυτή αναλογεί στην κεντρική εξουσία), με το υπουργείο υγείας για τη διασφάλιση της υγείας των μαθητών, με το υπουργείο εργασίας / απασχόλησης για την τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση των μαθητών κ.τ.λ.
β) Σε περιφερειακό επίπεδο
Οι περισσότερες χώρες έχουν διοικητικές περιφέρεις, άλλες με αυξημένη αυτονομία διοικητική και εκπαιδευτική (ΗΠΑ, Ιταλία, Γερμανία, Αυστραλία, Αυστρία, Σουηδία) και άλλες με μικρότερη (Γαλλία, Φλαμανδική κοινότητα Βελγίου). Συνήθης αρμοδιότητες των περιφερειών είναι η οργάνωση υπηρεσιών και οργάνων για την παρακολούθηση και την εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής της περιφέρειας στους τομείς ευθύνης της, το περιφερειακό σχολικό δίκτυο (δημιουργία, διευρύνσεις, συγχωνεύσεις σχολείων κ.τ.λ.), η εξεύρεση και η κατανομή περιφερειακών κονδυλίων για τα σχολεία, η κατανομή των εθνικών κονδυλίων, η προώθηση και υποστήριξη σχολικών δράσεων, η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, η δια βίου μάθηση, η προώθηση της συνεργασίας των σχολικών μονάδων με άλλους κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς, η απορρόφηση και κατανομή ευρωπαϊκών κονδυλίων σχετικών με την εκπαίδευση (γενική, τεχνική-επαγγελματική) κ.τ.λ.
γ) Σε τοπικό/ επαρχιακό επίπεδο (Δήμων και Κοινοτήτων)
Κατά κανόνα έχουν τις αρμοδιότητες που τους εκχωρεί η περιφέρεια. Συνήθως αυτές αφορούν τα κυλικεία, τη συντήρηση των σχολείων, τη μεταφορά των μαθητών κυρίως των οικονομικώς αδυνάτων κ.τ.λ
δ) Σε επίπεδο σχολικής μονάδας
*Διεύθυνση
Σε κάποιες χώρες η ανώτερη διοικητική αρχή είναι οι μάνατζερ (ΗΠΑ, Ιταλία, Αγγλία) οι οποίοι είναι διορισμένοι υπάλληλοι (δημόσιοι ή της περιφέρειας). Σε άλλες χώρες ανώτατη διοικητική αρχή είναι ο διευθυντής, διορισμένος εκπαιδευτικός (επί θητεία) σε κεντρικό ή περιφερειακό επίπεδο, με αυξημένα προσόντα και απαλλαγή από τα διδακτικά καθήκοντα ή μικρό διδακτικό ωράριο (Ισπανία, Γαλλία, Βέλγιο). Επίσης σε κάποιες άλλες τα σχολεία διοικούνται από διοικητικό συμβούλιο (επαρχία Βικτώρια της Αυστραλίας, Δανία, Ιρλανδία).
* Σύλλογος διδασκόντων.
Συνήθως απαρτίζεται από το εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου. Σε κάποιες χώρες η σύνθεση του συλλόγου διευρύνεται και με μη εκπαιδευτικό προσωπικό π.χ. με τον μάνατζερ της σχολικής μονάδας. Συνήθεις αρμοδιότητες του είναι η εσωτερική αξιολόγηση των μαθητών (ημερήσια, περιοδική, ετήσια), η κατάρτιση του αναλυτικού προγράμματος της σχολικής μονάδας (λαμβάνοντας υπόψη το είδος και τον ελάχιστο αριθμό διδακτικών ωρών για οριζόμενα από το κεντρικό επίπεδο ως υποχρεωτικά αντικείμενα και επιλέγοντας από τα οριζόμενα ως προαιρετικά), η επιλογή και η πραγματοποίηση σχολικών δράσεων, η ενδοσχολική επιμόρφωση, η επιλογή σχολικών βιβλίων, ο ορισμός ή η εκλογή αντιπροσώπου για όσα από τα τοπικά συμβούλια προβλέπεται, η παρακολούθηση και ο χαρακτηρισμός της φοίτησης των μαθητών, η επιβολή ποινών στους μαθητές, η εκπόνηση διδακτικών σχεδίων, η συνεργασία με τα διάφορα συμβούλια της σχολικής μονάδας (τοπικά, ενώσεις γονέων, μαθητικά) και τους διάφορους φορείς και οργανώσεις.
* Σχολικά συμβούλια
Κατά κανόνα απαρτίζονται από τον μάνατζερ (όπου υπάρχει), τον διευθυντή και τους εκπαιδευτικούς της σχολικής μονάδας, εκπροσώπους γονέων, μαθητών, του δήμου ή της κοινότητας. Υπάρχουν συμβούλια τμήματος, τάξης, σχολικής μονάδας και σχολικού κέντρου όπου αυτό υπάρχει (π.χ. Ινστιτούτα στην Ιταλία, Unıt στις ΗΠΑ κ.τ.λ.). Ασχολούνται με όλα τα θέματα τα σχετικά με τη σχολική ζωή και η ισχύς τους ποικίλει ανάλογα με το κράτος, την πολιτεία, την περιφέρεια. Αλλού είναι αποδυναμωμένα ή με περιορισμένη ισχύ (Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Ολλανδία) και αλλού είναι ισχυρά όπως (ΗΠΑ, Ιταλία, Αγγλία, Αυστραλία, Γαλλία).
ε) Όργανα λαϊκής συμμετοχής
Στα περισσότερα κράτη υπάρχουν όργανα, φορείς, ενώσεις κ.τ.λ. τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο περιφέρειας, τοπικής αυτοδιοίκησης, σχολικής μονάδας.
Σε εθνικό επίπεδο είναι συνήθως:
▬ Το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας ή παρεμφερή όργανα και αποτελούνται είτε από ειδικούς ή είναι διευρυμένα με τη συμμετοχή και εκπροσώπων άλλων φορέων όπως π.χ. ενώσεων εκπαιδευτικών, ενώσεων γονέων, ενώσεων μαθητών, επαγγελματικών ενώσεων κ.τ.λ. Έχουν κυρίως συμβουλευτικό χαρακτήρα και ασχολούνται με την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος, τη μελέτη και τη διεξαγωγή εκπαιδευτικών ερευνών, την υποβολή βελτιωτικών προτάσεων κ.τ.λ. Η ισχύς τους ανάλογα με τη χώρα ποικίλει και τα μέλη τους αλλού είναι διορισμένα και αλλού εκλέγονται.
▬ Αμιγείς ενώσεις γονέων και μαθητικές ενώσεις.
▬ Διευρυμένα όργανα με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών, γονέων, μαθητών ή και άλλων φορέων.
Σε επίπεδο περιφέρειας υπάρχουν περιφερειακά συμβούλια που ασχολούνται με αντίστοιχα θέματα με τα παραπάνω, με το περιφερειακό σχολικό δίκτυο, με την κατανομή των κονδυλίων και απαρτίζονται από διορισμένα μέλη ή εκλεγμένα ή μικτό σύστημα (διορισμένα και εκλεγμένα μέλη). Επίσης συμβούλια υπάρχουν και σε τοπικό επίπεδο.
Βιβλιογραφία
Κείμενα της ομάδας Β3
«Συνοπτική Περιγραφή των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων Παιδείας», αναρτημένο στην ιστοσελίδα: www.stat-athens.aueb.gr/~jpan/esyp-eu...
