Περίληψη
Το ζητούμενο σήμερα στο συνδικαλιστικό κίνημα είναι να οικοδομήσει δίκτυα με μεγάλο βαθμό συμμετοχής και εμπιστοσύνης, που θα διαθέτουν κοινές αξίες και κοινά κριτήρια αποφάσεων. Οι Νέες τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και ειδικότερα η χρήση του Διαδικτύου (λίστες αλληλογραφίας, ιστοσελίδες, blogs, online ψηφοφορίες, social media) μπορούν να βοηθήσουν σε αυτή την κατεύθυνση και πρέπει να αξιοποιηθούν από τα συνδικάτα
Κοινωνικό κεφάλαιο
Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά που έχει στη διάθεσή της μια κοινωνία είναι, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, το «κοινωνικό της κεφάλαιο» δηλαδή τα κοινωνικά δίκτυα με τους θεσμούς της αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης που ενυπάρχουν σε αυτά.
Σύμφωνα με τον ορισμό του Bourdieu “ κοινωνικό κεφάλαιο είναι το σύνολο των πραγματικών ή εν δυνάμει πόρων που συνδέονται με την κατοχή ενός ισχυρού δικτύου περισσότερο ή λιγότερο εγκαθιδρυμένων σχέσεων αμοιβαίας αποδοχής και αναγνώρισης”
Δηλ. το κοινωνικό κεφάλαιο περιλαμβάνει όλες τις αξίες εκείνες που διευκολύνουν την ομαδική δράση
Οι παράγοντες που προσδιορίζουν την παρουσία ή απουσία του αγαθού αυτού είναι πολλοί.
Η διάθεση συμμετοχής στα κοινά είναι προφανές ότι αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα στη διαμόρφωση του κοινωνικού κεφαλαίου
Άλλοι παράγοντες που προσδιορίζουν το κοινωνικό κεφάλαιο, είναι η εμπιστοσύνη, η ικανότητα αναπτυγμένης ηθικής κρίσης, ο σχεδιασμός για το μέλλον, η πολιτική συνειδητοποίηση, η συμμόρφωση σε άτυπους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς, ο αλτρουισμός και η συνεργασία για το κοινό καλό.
Σε διάφορες μετρήσεις που έχουν γίνει η Ελλάδα φαίνεται να έχει πολύ χαμηλούς δείκτες κοινωνικού κεφαλαίου (στην πρώτη θέση όσον αφορά το μέγεθος του κοινωνικού κεφαλαίου έρχονται οι Σκανδιναβικές χώρες)
Στις κοινωνίες αυτές (με χαμηλούς δείκτες κοινωνικού κεφαλαίου) υπάρχει μειωμένη διάθεση για επένδυση σε κοινωνικά δίκτυα και ομάδες όπου η αμοιβή δεν είναι άμεση
Το ζητούμενο στο συνδικαλιστικό κίνημα είναι να οικοδομήσει δίκτυα που θα διαθέτουν κοινές αξίες και κοινά κριτήρια αποφάσεων . Δίκτυα στα οποία οι συμμετέχοντες θα έχουν ευχερέστερη πρόσβαση στην πληροφορία και οι διαδικασίες συνεργασίας και συμμετοχής τους θα μετριάζουν τις αμφιβολίες τους και θα εξασφαλίζουν μία σχετική, έστω, αποτελεσματικότητα
Πόσο εύκολο όμως,είναι να αναπτυχθεί συνεπής συνδικαλιστική δραση στα πλαίσια μιας κοινωνίας με χαμηλούς δείκτες κοινωνικού κεφαλαίου και με δομές που κουβαλούν την παθογένεια αυτής της κοινωνίας ( διαπλοκή, πελατειακές σχέσεις, ατομοκεντρισμός, κομματικοποίηση κ.α.)
Άμεσες αλλαγές μπορούν να γίνουν στο επίπεδο της πληροφόρησης και στη συχνή και ποιοτική επικοινωνία μεταξύ ατόμων και ομάδων για να αυξηθεί η συμμετοχή, συνεπώς και η αμοιβαιότητα και η εμπιστοσύνη. Και εδώ σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει το Διαδίκτυο και οι νέες τεχνολογίες.
Μάλλον στην Ελλάδα τα συνδικάτα δεν έχουν συνειδητοποιήσει ακόμη τις δυνατότητες που τους παρέχει το Internet, ένα εργαλείο μαζικής ενημέρωσης αλλά και κινητοποίησης.
Αν και βλέπουμε ότι σε όλο τον κόσμο, από τους Ζαπατίστας στην Τσιάπας, πριν δεκαπέντε χρόνια, μέχρι τις πρόσφατες εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο , το Διαδίκτυο είναι ο τόπος της ψηφιακής συνάντησης των εξεγερμένων . Ενημέρωση και οργάνωση με ένα κλικ.
Internet και Web 2.0
Η πλέον δημοφιλής υπηρεσία του Internet ήταν πάντα ο παγκόσμιος ιστός (web).Τα πρώτα χρόνια, ας τα πούμε περίοδο Web1.0, οι χρήστες του Διαδικτύου ήταν απλοί καταναλωτές πληροφορίας. Οι σελίδες ήταν λιγοστές (ελάχιστες για τα σημερινά δεδομένα) και περιορισμένης θεματολογίας. Το να έχει κάποιος ένα site ήταν δύσκολο, και ακριβό.
Εδώ και μερικά χρόνια όμως , το σκηνικό έχει αλλάξει ριζικά. Είμαστε πλέον για τα καλά στην περίοδο Web2.0, το οποίο άλλαξε το ρόλο του χρήστη και τον μετέτρεψε από απλό καταναλωτή σε παραγωγό της πληροφορίας που διακινείται Η δημοσίευση της πληροφορίας, της είδησης και της γνώσης (ακόμη και ο σχολιασμός, η επεξεργασία και η εξέλιξη τους ) δεν είναι προνόμιο των λίγων, αλλά γίνεται από όλους (και προς όλους).
Τα blogs, το twitter, το Facebook, το You Tube, το Flickr και πλήθος άλλων social media, λειτουργούν ως πηγές αντιπληροφόρησης ή εναλλακτικής πληροφόρησης, στον αντίποδα των κυρίαρχων μέσων επικοινωνίας. Η συλλογική συμμετοχή που προάγει το Web2.0 βρήκε την ανταπόκριση των χρηστών παγκοσμίως . Λαμπρό παράδειγμα η wikipedia που, ως γνωστόν, γράφεται και ενημερώνεται καθημερινά από τους ίδιους τους χρήστες της.
Ενστάσεις ότι το web 2.0 είναι μία ακόμη νέα αγορά προφανώς γίνονται δεκτές αλλά από την άλλη δεν μπορεί κανείς να μην δεχθεί κάποια βασικά χαρακτηριστικά του, είναι : δημοκρατικό, συμμετοχικό, συνεργατικό, προσανατολισμένο προς τον χρήστη, διαδραστικό.
Χαρακτηριστικά που μπορούν να αξιοποιηθούν από το συνδικαλιστικό κίνημα, τα σωματεία, τα κοινωνικά κινήματα.
Το Διαδίκτυο δεν είναι μόνο ένα νέο επικοινωνιακό μέσο που διευκολύνει τη διάδοση ιδεών και απόψεων αλλά και ένας χώρος ο οποίος μπορεί να επηρεάσει τους τρόπους δομής και δράσης των συλλογικοτήτων που το χρησιμοποιούν
Δυνητικά οφέλη της χρήσης των Νέων τεχνολογιών και του Internet για τα συνδικάτα
Οι Νέες Τεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν τα συνδικάτα σε τρεις βασικούς τομείς
Δημοκρατία
Για να γίνουν πιο ελκυστικά τα συνδικάτα σε μη – μέλη, και για να αυξηθεί η εμπλοκή των μελών , χρειάζεται να αλλάξουν οι δομές τους και να γίνουν πιο υπεύθυνες και αντιπροσωπευτικές
Η online 24-ωρη πρόσβαση σε ιστοσελίδες του σωματείου, αυξάνει σημαντικά τον αριθμό των ατόμων που έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που προηγουμένως ήταν αποκλειστικά κτήμα των υψηλά ισταμένων στην ιεραρχία. Με το πάτημα ενός κουμπιού, το κάθε μέλος μπορεί να έχει πρόσβαση σε μία σειρά δεδομένων που θα ήταν σχεδόν αδύνατο να συγκεντρώσει κατά το παρελθόν.
Μέσω on-line ψηφοφοριών μπορούν τα μέλη να εκφράζουν την άποψή τους για σημαντικά ζητήματα και η πολιτική του σωματείου να προσαρμόζεται αναλόγως . Επιπλέον, η συμπεριφορά των συνδικαλιστικών εκπροσώπων είναι πιο διαφανής και μπορεί να ελεγχθεί από τα μέλη.
Τέλος , καθώς το διαδίκτυο διευκολύνει την διανομή πληροφορίας και ενημέρωσης σε πολλούς περισσότερους ανθρώπους, προσφέρει και την δυνατότητα αλλαγής της σχέσης μεταξύ της ηγεσίας και των απλών μελών του σωματείου
Συμμετοχή
Οι χώροι εργασίας όπου η συνδικαλιστική πυκνότητα είναι υψηλή ,συχνά χαρακτηρίζονται από τις στενές σχέσεις μεταξύ συνδικαλιστών και μελών που δημιουργήθηκαν μετά από χρόνια συνεργασίας σε κοινούς χώρους
Οι ΤΠΕ μπορούν να παρέχουν στοιχεία οικειότητας και σχέσεις κοινότητας σε ομάδες ανθρώπων που δεν έχουν φυσική παρουσία σε κοινούς χώρους.
Συχνά οι παραδοσιακές συνδικαλιστικές δραστηριότητες (π.χ. συναντήσεις) πραγματοποιούνται σε χρόνο και τόπο που άτομα με οικογενειακές υποχρεώσεις, όπως είναι κυρίως οι γυναίκες , δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν. Η χρήση των ΤΠΕ (λίστες ηλεκτονικής αλληλογραφίας,wikis,fora κ.α.) βοηθά ώστε να μην αποκλείονται από την ενημέρωση και την συμμετοχή άτομα με περισσότερες υποχρεώσεις και λιγότερο ελεύθερο χρόνο.
Επιπλέον το Διαδίκτυο μπορεί να ενδυναμώσει την αφοσίωση των μελών σε μια συλλογική δράση, παρέχοντας ταχύτερη και πιο συχνή επικοινωνία
Παγκόσμια Διασύνδεση
Το Διαδίκτυο δίνει την δυνατότητα για διεθνείς συνδέσεις και συνεργασίες. Η παγκόσμια προβολή που μπορεί να δώσει σε τοπικού επιπέδου κινητοποιήσεις και εκστρατείες είναι πολύ σημαντική και ανέξοδη.
Προβλήματα στην χρήση ΤΠΕ
Είναι προφανές ότι οι νέες ΤΠΕ δεν είναι πανάκεια για τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα συνδικάτα σήμερα.
Και κανείς δεν υποστηρίζει ότι τα συνδικάτα θα πρέπει να αποφεύγουν τις παραδοσιακές μορφές ακτιβισμού και οργάνωσης.
Μερικά από τα εμπόδια στην ηλεκτρονική συμμετοχή είναι :
1. Τα διαφορετικά επίπεδα δεξιοτήτων στην χρήση ΤΠΕ
Οι διαφορές αυτές όμως τείνουν να εξαφανιστούν στο προσεχές μέλλον
2. Η αντίθεση στην εικονική συμμετοχή
Προφανώς η προσωπική φυσική παρουσία και η πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση, είναι πολύ προτιμότερη. Αλλά όταν πολλοί ανθρώποι δεν έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν στις συνδικαλιστικές τους οργανώσεις , η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων είναι ανεκτίμητη.
3. Θέματα ελέγχου και αξιοπιστίας
Είναι ένα ζήτημα ότι οι πληροφορίες που διακινούνται στο Διαδίκτυο μπορεί να να διαστρεβλωθούν. Μόνη λύση, επειδή τα παραδοσιακά μέσα «αστυνόμευσης» δεν λειτουργούν , να γίνουν οι χρήστες έμπειροι στην αξιολογηση της εγκυρότητας και της χρησιμότητας του υλικού που παρέχεται.
Συμπέρασμα
Η χρήση των νέων ΤΠΕ μπορεί να διευκολύνει την ευρύτερη διάδοση πληροφοριών και θέσεων, να προσφέρει αυξημένες δυνατότητες ελέγχου και αξιολόγησης των αντιπροσώπων ενός σωματείου και να διευκολύνει τη συμμετοχή μιας ευρύτερης ομάδας μελών. Αυτό δεν αίρει την ανάγκη για τις παραδοσιακές δραστηριότητες των συνδικαλιστικών οργανώσεων, αλλά οι νέες ΤΠΕ δεν μπορούν να αγνοηθούν Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ηλεκτρονική επικοινωνία και συμμετοχή θα γίνεται όλο και πιο σημαντική και όλο και πιο συνηθισμένη στο μέλλον.
