Ιδιαιτερότητες και ανάγκες των εσπερινών σχολείων
Ελένη Λαμπροπούλου *
*Η εισήγηση αυτή είναι προϊόν συλλογικής εργασίας της Αγωνιστικής Παρέμβασης της
ΣΤ΄ ΕΛΜΕ Αθήνας
ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος
Β' Ψήφισμα της 6ης Μαρτίου 1986 της ΣΤ' Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων
Άρθρο 16
…
2. Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους
…
4. Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια.
…
Το συνταγματικά κατοχυρωμένο κοινωνικό αγαθό της Δημόσιας Παιδείας, σήμερα βάλλεται με τη συστηματική υποχρηματοδότηση, υποβάθμιση και ιδιωτικοποίηση. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να πρωτοστατήσουμε στον αγώνα για την υπεράσπιση και την αναβάθμιση της Δημόσιας Εκπαίδευσης και την αξιοπρέπεια κάθε μέλους της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Εσπερινά σχολεία.
Στη χώρα μας, σήμερα, εσπερινά σχολεία λειτουργούν στο πλαίσιο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσια, Λύκεια και Επαγγελματικά Λύκεια).
Στα εσπερινά σχολεία έχουν δικαίωμα να εγγραφούν:
α) ανήλικοι μαθητές (από 14 έως 18 ετών) οι οποίοι εργάζονται για βιοποριστικούς λόγους και παράλληλα επιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο
β) ενήλικες εργαζόμενοι που έχουν σε κάποια φάση διακόψει τις σπουδές τους
γ) άνεργοι κάτοχοι κάρτας ανεργίας από τον ΟΑΕΔ
δ) μητέρες με ανήλικα παιδιά που έχουν ως αποκλειστική τους απασχόληση τα οικιακά
Η διάρκεια φοίτησης στα εσπερινά σχολεία είναι τριετής στα Γυμνάσια και τετραετής στα Λύκεια.
Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά το 1992, η σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού των εσπερινών άλλαξε σημαντικά καθώς παλιννοστούντες και αλλοδαποί μαθητές αποτελούν ένα αρκετά μεγάλο τμήμα του πληθυσμού τους
Οι μαθητές που φοιτούν στα εσπερινά σχολεία έχουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία μια μακρά εκπαιδευτική ιστορία αποτυχιών και απορρίψεων στα ημερήσια δημοτικά και γυμνάσια.
Οι μαθητές των εσπερινών ανήκουν στις ακόλουθες κατηγορίες:
· Μαθητές κοντά στη συνήθη μαθητική ηλικία, που εργάζονται
· Ενήλικες που συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους μετά από πολυετή διακοπή και αποτελούν την καλύτερη «πάστα»
· Μαθητές που το σύστημα «ξεβράζει» στο εσπερινό σαν το «εύκολο σχολείο».
Επισημαίνεται ότι δύο βασικοί λόγοι ενθαρρύνουν τους μαθητές να επιστρέψουν στο σχολείο: Ο πρώτος, είναι η αναγκαιότητα του απολυτηρίου, κάτι που κατανόησαν στην πορεία της ζωής τους και ο δεύτερος η δυνατότητα να δουλεύουν και να σπουδάζουν ταυτόχρονα, με μεγαλύτερη ίσως ελαστικότητα στα μαθήματα.
Η εργασία την ημέρα είναι ο σημαντικότερος λόγος συνέχισης των σπουδών στην εσπερινή και όχι στην ημερήσια εκπαίδευση. Ουσιαστικοί λόγοι ακόμη είναι η ηλικία, οι οικογενειακές υποχρεώσεις αλλά κι η σχετική ευκολία του επιπέδου φοίτησης στα εσπερινά σχολεία.
Σύμφωνα με όσα έχουν αναφερθεί, η εσπερινή εκπαίδευση συνεχίζει να υπηρετεί έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο: αυτόν της προσφοράς εκπαιδευτικών ευκαιριών σ’ εκείνα τα εργαζόμενα άτομα, τα οποία δεν μπόρεσαν, για κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους, να ενταχθούν έγκαιρα και ομαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Καλύπτει ανάγκες που σχετίζονται είτε με την επιθυμία απόκτησης γνώσεων, είτε μ’ αυτή της ολοκλήρωσης των υποχρεωτικών σπουδών, είτε της συνέχισης των σπουδών σε ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες, είτε ακόμη της απόκτησης τυπικών – κατά κύριο λόγο – ή ουσιαστικών εκπαιδευτικών προσόντων, αναγκαίων για την εύρεση εργασίας, για τη βελτίωση ή και την εξασφάλιση της ήδη υφιστάμενης εργασιακής κατάστασης. Σε αρκετές από τις παραπάνω επιδιώξεις λανθάνει, λιγότερο ή περισσότερο έντονα, η επιθυμία της κοινωνικοοικονομικής βελτίωσης. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η προσφορά της εσπερινής εκπαίδευσης προβάλλει ως ιδιαίτερα σημαντική.
Η απουσία εσπερινής εκπαίδευσης σε αρκετές περιοχές της χώρας «αφοπλίζει» δεκάδες χιλιάδες εφήβους, νέους αλλά και μεγαλύτερους σε ηλικία από τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους χωρίς να εγκαταλείψουν την εργασία τους και αυξάνει τα ποσοστά της μαθητικής διαρροής.
Έρευνες έχουν δείξει, ότι ένα σημαντικό ποσοστό νέων αναγκάζεται από πολύ νωρίς, σε ηλικίες που αντιστοιχούν ακόμη και στον πρώτο κύκλο εκπαίδευσης, να ενταχθεί στο εργατικό δυναμικό και μάλιστα στις πιο βαριές χειρωνακτικές εργασίες, με ωράριο που σε αρκετές περιπτώσεις ξεπερνάει τις 50 ώρες εβδομαδιαίως. Συνεργεία αυτοκινήτων και μηχανών, μηχανουργεία, βενζινάδικα, εξωτερικές δουλειές, μεταφορές σε πιτσαρίες, καταστήματα έτοιμου φαγητού, οικοδομές, λαϊκές, παζάρια κλπ
Όπως γίνεται κατανοητό τα προβλήματα των εσπερινών μαθητών έχουν ένα διπλό χαρακτήρα καθώς και οι ίδιοι έχουν τη διπλή ιδιότητα του εργαζόμενου και του μαθητή. Στα εργασιακά συνοψίζονται στη δυσκολία να βρουν μόνιμη εργασία με ωράριο που να ανταποκρίνεται στη μαθητική τους ιδιότητα παρά το γεγονός ότι υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο που προβλέπει ελαφρύνσεις (ωράριο, άδειες κλπ). Παράλληλα εντοπίζονται προβλήματα τόσο με τις αμοιβές όσο και με την ασφάλισή τους.
Ο τρόπος που αντιμετωπίζει η πολιτεία τα εσπερινά σχολεία επικυρώνει την έλλειψη ενδιαφέροντος για την εκπαίδευση των μαθητών που φοιτούν σε αυτά, παρόλο που οι τελευταίοι έχουν μεγάλη ανάγκη εκπαιδευτικής φροντίδας από το κράτος, λόγω:
· της περιορισμένης δυνατότητας οικονομικής και μορφωτικής στήριξής τους από το οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον
· της έλλειψης χρόνου των ίδιων λόγω των πιεστικών συνθηκών της ζωής τους
· των πολλών ελλείψεων που παρουσιάζουν στην προαπαιτούμενη για τη βαθμίδα τους ύλη
· της ιδιαίτερης ανάγκης τους για ενθάρρυνση.
Ο εκπαιδευτικός στα εσπερινά σχολεία θα έπρεπε να έχει μεγαλύτερη διδακτική αυτονομία και μεγαλύτερη ευελιξία στη διδακτική πρακτική για τους εξής λόγους:
· Οι μαθητές χρειάζεται να μάθουν τα βασικά τα οποία συχνά αγνοούν, ως εκ τούτου το αναλυτικό πρόγραμμα θα πρέπει να ακολουθείται με ευελιξία
· Η μαθησιακή διαδικασία σε αυτά τα σχολεία υλοποιείται αποκλειστικά μέσα στην τάξη.
· Οι μαθητές δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν το φορμαλισμό παρόλο που μπορούν να κατανοήσουν και να λύσουν μια άσκηση
· Δεν έχουν οικειότητα με την επίσημη σχολική γλώσσα ούτε με τη σχολική κουλτούρα
Η φιλική συμπεριφορά, ο σεβασμός στην προσπάθειά τους και η κατά το δυνατόν εξατομικευμένη προσέγγιση είναι αναγκαία για τους μαθητές αυτούς.
Η ανομοιογένεια στην ηλικία, στο γνωστικό υπόβαθρο και η έντονη διαφοροποίηση αναγκών και στόχων σε κοινωνικό επίπεδο των μαθητών των εσπερινών σχολείων, επιβάλλουν τη διατήρηση ολιγομελών τμημάτων στα σχολεία αυτά, πράγμα που είναι αντίθετο με τη λογική των συγχωνεύσεων και των καταργήσεων σχολικών μονάδων που προωθείται από την πλευρά της πολιτείας. Οι επιπτώσεις των συγχωνεύσεων (αύξηση μαθητικής διαρροής, αύξηση παραβατικότητας, χαμηλότερη ποιότητα παρεχόμενης εκπαίδευσης κλπ) θα είναι πολύ πιο εμφανείς στα εσπερινά σχολεία.
Καταλήγοντας
· Αναβάθμιση της δημόσιας και δωρεάν παιδείας και ιδιαίτερα των εσπερινών σχολείων
· Αύξηση της χρηματοδότησης
· Αναλυτικά προγράμματα και βιβλία προσαρμοσμένα στις πραγματικές ανάγκες των μαθητών
· Ολιγομελή τμήματα
· Εξειδικευμένο προσωπικό (ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί κλπ)
· Αντισταθμιστικά μέτρα για την ενίσχυση των μαθητών, έτσι ώστε να ολοκληρώνουν τις σπουδές τους
· Διασφάλιση των εργασιακών διευκολύνσεων για τους εργαζόμενους μαθητές
· Ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
είναι τα ελάχιστα που μπορεί κάποιος να ζητήσει για το εσπερινό σχολείο. Αυτός ο τόσο ευαίσθητος χώρος της εκπαίδευσης είναι καταστροφικό να αντιμετωπίζεται με τη λογική των περικοπών, της οικονομίας και των αριθμών που επιβάλλεται σήμερα από την Ε.Ε. και το Δ.Ν.Τ.
ΠΙΝΑΚΕΣ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΔΒΜΘ, ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2009-10
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ, ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΔΒΜΘ, ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2009-10
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ, ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
ΠΟΣΟΣΤΑ ΠΑΛΛΙΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ & ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Ο παραπάνω πίνακας αναφέρεται στους μαθητές που φοιτούν στα Γενικά Λύκεια. Δεν συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτόν οι μαθητές που φοιτούν στα ημερήσια και εσπερινά ΕΠΑΛ καθώς και στις ΕΠΑΣ, στα οποία το ποσοστό αλλοδαπών μαθητών είναι αρκετά υψηλό.
ΠΗΓΗ ΕΛ.ΣΤΑΤ ΕΤΟΣ 2007
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ, ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
